Αν υπάρχει κάτι που αποτυπώνει περισσότερο την οικονομική κρίση στην Τουρκία είναι οι αθρόες αγορές χρυσού και ξένου συναλλάγματος από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, σημειώνει σε άρθρο του το περιοδικό National Interest, για το πως οι γείτονες κατέφυγαν πέρυσι στο «ασφαλές καταφύγιο» του πολύτιμου μετάλλου ώστε να σώσουν… ό,τι σώζεται από την κατάρρευση της τουρκικής λίρας.
Το τουρκικό νόμισμα ήταν ένα από τα νομίσματα με τις χειρότερες επιδόσεις το έτος που μας πέρασε, ενώ κάποια στιγμή η ισοτιμία με το δολάριο έφτασε στο ιστορικό υψηλό των 8,59 λιρών/δολάριο, πριν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναγκαστεί να αλλάξει στρατηγική σε ό,τι αφορά τα επιτόκια και γυρίσει το κλίμα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πέρυσι, τουρκικές επιχειρήσεις και μικροεπενδυτές σχεδόν τριπλασίασαν τις τοποθετήσεις τους σε χρυσό, οι οποίες έφτασαν στα 36 δισ. δολάρια. Την προσπάθεια αυτή των τούρκων πολιτών να συγκεντρώνουν πλούτο σε χρυσό αποτυπώνει σε άρθρο του το περιοδικό National Interest, επισημαίνοντας ότι η επιτακτική ανάγκη για εισαγωγές σε χρυσό, προκειμένου να καλυφθεί η ανερχόμενη ζήτηση, έχει προκαλέσει «όλεθρο» στο εμπορικό έλλειμμα της Τουρκίας.
Στο εννεάμηνο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου το έλλειμμα της χώρας διευρύνθηκε στα 45 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή διπλασιάστηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, γράφει το άρθρο του το National Interest, που επικαλούμενο τα λόγια ενός πρώην κεντρικού τραπεζίτη, παρομοιάζει την τουρκική οικονομία με «μια συντριβή τρένου σε αργή κίνηση».
Στην πραγματικότητα, η στροφή του τουρκικού κοινού προς το χρυσό αποτελεί έναν πολύ καλό δείκτη για την δυνατότητα να προβλέψει κανείς την πορεία της οικονομίας της χώρας, έναντι των παραδοσιακών δεικτών.
Τετραπλασιάστηκε η ζήτηση για χρηματοκιβώτια
Για τους Τούρκους, ο χρυσός αποτελεί εδώ και καιρό την πιο δημοφιλή μορφή αποταμίευσης, καθώς και ένα ασφαλές καταφύγιο από χρηματοοικονομικές κρίσεις. Σε πρόσφατη έρευνα της τουρκικής θυγατρικής της ολλανδικής τράπεζας ING, επισημαίνεται ότι για έναν στους τέσσερις τούρκους πολίτες, η διατήρηση χρυσού και ξένου συναλλάγματος (FX) αποτελεί την πρώτιστη επιλογή. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μάλιστα, η ζήτηση για χρηματοκιβώτια σχεδόν τετραπλασιάστηκε.
Η διατήρηση του χρυσού από τους Τούρκους στο σπίτι, αντί αυτός να τοποθετείται στις τράπεζες, είναι ενδεικτική. Υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση στην τουρκική κοινωνία ότι οι καταθέσεις σε χρυσό και ξένο νόμισμα, συνολικής αξίας 258 δισ. δολαρίων δεν είναι πλέον ασφαλείς. Την αίσθηση αυτή έχουν ενισχύσει οι αλλεπάλληλες προσπάθειες στήριξης της λίρας, συνολικού ύψους 133 δισ. δολαρίων από την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας. Έτσι, πολλοί πολίτες διατηρούν τις αποταμιεύσεις τους στο σπίτι, είτε σε χρυσό, είτε σε ξένο συνάλλαγμα.
Πως το ΑΚΡ εκμεταλλεύεται την «χρυσή ανάγκη»
Την ίδια στιγμή, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν βρίσκει, σύμφωνα με το άρθρο, νέους τρόπους για να εκμεταλλευτεί αυτή την «χρυσή ανάγκη».
Τον Οκτώβριο, οι νομοθέτες του AKP -παρά τις περιβαλλοντικές ανησυχίες- υπέβαλαν νομοσχέδιο για την ανανέωση των αδειών εξόρυξης χρυσού στην Τουρκία. Οι νομοθέτες έχουν τροποποιήσει τη νομοθεσία για τα ορυχεία πάνω από είκοσι φορές τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αποφεύγοντας να ενσωματώσουν σκληρά περιβαλλοντικά μέτρα που θα καθιστούσαν τις επενδύσεις αυτές πιο δύσκολες.
Πράγματι, το κεφάλαιο χρυσός είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της Τουρκίας. Μεταξύ του 2012 και του 2013, αναλυτές που παρακολουθούσαν τα στοιχεία για τις εισαγωγές και εξαγωγές χρυσού εκτός Τουρκίας, αποκάλυψαν ένα τεράστιο σχέδιο, το οποίο συνδέονταν ευθέως με τις κυρώσεις των ΗΠΑ εναντίον του Ιράν.
Κατά τη διάρκεια αυτών των δύο ετών, όπως άλλωστε συμβαίνει και τώρα, τα μακροοικονομικά στοιχεία που δημοσίευε η Τουρκία ήταν παραπλανητικά : Ο χρυσός αξίας 14 δισ. δολαρίων τον οποίο η Τουρκία είχε ισχυριστεί ότι εξήγαγε σχεδόν αποκλειστικά στο Ιράν και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ήταν στην πραγματικότητα πληρωμές της Άγκυρας προς την Τεχεράνη για εισαγωγές φυσικού αερίου. Κι αυτό καθώς η κυβέρνηση Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε ένα «χρυσό κενό» στο καθεστώς επιβολής κυρώσεων των ΗΠΑ.
Ο εγκέφαλος του σχεδίου, Ρεζά Ζαράμπ, καυχιέται ότι με το τρόπο αυτό «βοήθησε στο να μειωθεί το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας». Η κρατική τουρκική τράπεζα που συμμετείχε στο σχέδιο ως χρηματοδότης, η Halkbank, αντιμετωπίζει πλέον κατηγορίες ενώπιον του ομοσπονδιακού δικαστηρίου του Μανχάταν για συνέργεια όσον αφορά στην προσπάθεια αποφυγής των αμερικανικών κυρώσεων κατά του Ιράν.
Το Ιράν, εντούτοις, δεν ήταν ο μόνος εταίρος στο «χρυσό» σχέδιο της τουρκικής κυβέρνησης. Το 2018, οι εξαγωγές χρυσού της Βενεζουέλας στην Τουρκία αυξήθηκαν στα ύψη, φτάνοντας τα 900 εκατομμύρια δολάρια, επειδή ο πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο αποφάσισε να σταματήσει να στέλνει τον ακατέργαστο χρυσό της χώρας για επεξεργασία στην Ελβετία, όπου βρίσκονται τα μεγαλύτερα «διυλιστήρια» χρυσού του πλανήτη, προκειμένου να αποφύγει τις αμερικανικές κυρώσεις. Κρίνοντας ότι ο χρυσός στην Ελβετία δεν είναι ασφαλής εκεί, ο Μαδούρο έκλεισε συμφωνία με την «φίλη» Τουρκία. Έξι μήνες μετά, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις εναντίον μιας εταιρείας με έδρα την Τουρκία που εμπλέκεται σε ένα παγκόσμιο δίκτυο διαφθοράς και νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Τελικά, η μεγάλη σημασία που έχει ο χρυσός για την γείτονα αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα της πολιτικής και οικονομικής ζωής στην Τουρκία. Από τη μία πλευρά, οι πολίτες προσπαθούν να διατηρήσουν τον μικρό πλούτο που έχουν. Από την άλλη, μια πολιτική ελίτ επιδιώκει οικονομικό κέρδος εν μέσω του χάους, επισημαίνει το National Interest.
Σημειωτέον πάντως ότι στις 20 Νοεμβρίου, ο Ερντογάν ζήτησε από τους τούρκους πολίτες να «δηλώσουν ό,τι έχουν κάτω από το μαξιλάρι, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό», αίτημα στο οποίο είναι μάλλον απίθανο να ανταποκριθούν, όπως σημειώνει το περιοδικό.
Για τους Τούρκους, η διατήρηση του χρυσού στο σπίτι είναι το καλύτερο μέτρο απέναντι στις ανορθόδοξες πολιτικές της κυβέρνησης. Ταυτόχρονα όμως επιδεινώνει και το πρόβλημα. Η εισαγωγή χρυσού πλήττει το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της χώρας, οι χαμηλές αποταμιεύσεις στις τράπεζες μειώνουν τον δανεισμό προς στις επιχειρήσεις. Ο αυταρχισμός του Ερντογάν μπορεί να υπαγορεύσει πολλά, όμως εκείνο που δεν μπορεί να επιβάλει είναι η εμπιστοσύνη, καταλήγει το άρθρο.
[ΠΗΓΗ: https://www.liberal.gr/, του Γιώργου Φιντικάκη, 10/1/2021]