Προοίμιο
«Σωστά λοιπόν λέμε ότι ο άνθρωπος γίνεται δίκαιος από τις επανειλημμένες πράξεις δικαιοσύνης, ή ότι ο άνθρωπος γίνεται σώφρων από τις επανειλημμένες πράξεις σωφροσύνης».[1]
Αυτά έγραφε πριν πολλούς αιώνες ο Αριστοτέλης. Ρωτήστε σήμερα του μαθητές του Γυμνασίου για τον σοφό αυτό Έλληνα. Οι μισοί θα αρχίσουν να σκέφτονται γιατί τους ρωτάτε για τον μπακάλη ή τον κρεοπώλη στην Άνω Τούμπα. Αν όμως τους ζητήσετε να σας εγκαταστήσουν το Tik-Tok στο κινητό σας, μάλλον δεν θα υστερήσει κανένας. Αυτή είναι η εξέλιξη του ανθρώπου του Νεάντερταλ (Homo neanderthalensis); Πιθανότατα η απάντηση είναι καταφατική. Ωστόσο, εκείνο που δεν καταλαβαίνω, με τη λογική ενός κοινού ανθρώπου, είναι οι αρχές με τις οποίες ο λεγόμενος «σώφρων άνθρωπος» λειτουργεί σήμερα. Ας δούμε γιατί.
AUKUS και COVID-19
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο Covid-19 έχει θερίσει 4.713.813 ανθρώπινες ζωές, ενώ περίπου 98.000 άτομα βρίσκονται διασωληνωμένα στα νοσοκομεία. Αυτή, λοιπόν, τη στιγμή βρήκαν οι «ηγέτες» των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας και της Αυστραλίας για να υπογράψουν το Σύμφωνο Ασφαλείας AUKUS, το οποίο, ανάμεσα σε άλλα, προβλέπει τη εξαγωγή εξαιρετικά ευαίσθητης πυρηνικής τεχνολογίας υποβρυχίων στην Αυστραλία αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Εναπόκειται στους πολιτικούς και οικονομικούς αναλυτές να προβλέψουν τις γεωπολιτικές, στρατιωτικές και ενδεχόμενα πολεμικές συνέπειες του κοντινού μέλλοντος. Ήδη η Γαλλία εξέφρασε την οργή της για τη Συμφωνία, αφού πρόκειται να απωλέσει 47 δισ. ευρώ από την ακύρωση δικού της εμπορικού συμβολαίου με την Αυστραλία για τη διάθεση γαλλικών συμβατικών υποβρυχίων στη χώρα των καγκουρό. Επιπλέον, εκφράζονται φόβοι πως η κίνηση αυτή δυνατόν να διαταράξει την ενότητα των δυτικών συμμάχων με την πρόκληση σοβαρών ρηγμάτων στο ΝΑΤΟ.
Θα πρέπει να συμπληρώσουμε πως κατά τη χειρότερη παγκόσμια πανδημία εδώ και έναν αιώνα, μόνο για το 2020 τα εννέα πυρηνικά κράτη του κόσμου δαπάνησαν 72,6 δισ. δολάρια για πυρηνικό εξοπλισμό. Δηλαδή 199 εκατομ. δολάρια την ημέρα (!!) και με μια αύξηση 1,4 δισ. δολαρίων, σε σύγκριση με το 2019[2].
Πραγματικά δυσκολεύομαι πολύ να ερμηνεύσω λογικά τα πιο πάνω. Από τη μια χάνουμε εκατομμύρια ανθρώπους ως συνέπεια ενός ιού, ο οποίος μάλιστα ενδεχόμενα δημιουργήθηκε σε εργαστήριο, και αντί να επενδύσουμε συλλογικά ως παγκόσμια ανθρωπότητα για να αντιμετωπίσουμε την πανδημία, σπαταλάμε δισεκατομμύρια δολάρια, ευρώ, γουάν ή ρούβλια για να σκοτώσουμε εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου, σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου. Η εμπειρία της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, όπου χάθηκαν 100.000 άνθρωποι, δεν μας δίδαξε το παραμικρό. Πρόκειται για τεράστιο θράσος να μιλάμε με περηφάνεια για κατάκτηση του διαστήματος, για το μελλοντικό εποικισμό του Άρη, για τη τεχνολογική επανάσταση και το βιο-μετασχηματισμό της ζωής μας, όταν από την άλλη πλευρά οι λαοί της Αφρικής, της Ασίας και άλλων περιοχών του πλανήτη αφήνονται στο έλεος του κορονοϊού. Την ίδια στιγμή που οι ΗΠΑ και κάποιοι σύμμαχοι της προσπαθούν να ελέγξουν το χώρο της Ανατολικής Ασίας, με κύριο στόχο τη Κίνα, τη Ταϊβάν και τη Βόρειο Κορέα.
Δεν θέλω ούτε να σκεφθώ τι θα γίνει όταν η Κίνα και η Ρωσία αντιδράσουν στο σημερινό ψυχρό πόλεμο, όταν η Κίνα εκμεταλλευθεί την απουσία της Δύσης στο Αφγανιστάν και όταν η Τουρκία επιβάλει τη αυτοκρατορία της «Γαλάζιας Πατρίδας» στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Κλιματική Κρίση
Και ενώ οι δυνατοί του πλανήτη ετοιμάζονται για την περίφημη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την Κλιματική Αλλαγή (COP 27), που θα πραγματοποιηθεί στη Γλασκώβη από 31 Οκτωβρίου μέχρι 12 Νοεμβρίου 2021, όλο και πληθαίνουν οι ειδήσεις πως ο στόχος για την συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5ο C μέχρι το 2050 – μέσα από τη σημαντική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου – είναι ανέφικτος.
Ταυτόχρονα, τα σχέδια για την απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα, με τον ήλιο και τον αέρα να αποτελούν τις κύριες πηγές παραγωγής της καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας, φαίνεται επίσης να αντιμετωπίζουν προβλήματα. Οι τελευταίες αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου και φυσικού αερίου και κατ’ επέκταση του ηλεκτρισμού, έχουν ταρακουνήσει τις οικονομίες των χωρών της ΕΕ, για να περιοριστούμε «στα του οίκου μας». Η λεγόμενη «ενεργειακή φτώχεια» δεν αποκλείεται να οδηγήσει και σε κοινωνικές εκρήξεις. Συγχρόνως χώρες με τεράστιες εκπομπές CO2, όπως η Κίνα και η Ινδία (πρώτη και τρίτη στον κόσμο, αντίστοιχα), έχουν μείνει τόσο πίσω, που οδηγούνται σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 4 βαθμούς κελσίου, σε σχέση με την προ-βιομηχανική εποχή.
Οι ειδικοί μας προειδοποιούν πως «ορισμένες αλλαγές στον πλανήτη δεν μπορούν να αναστραφούν, αλλά με άμεση, μεγάλης κλίμακας και διαρκή μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, μπορούμε να επιβραδύνουμε ή και να σταματήσουμε μερικές από τις επιπτώσεις»[3]. Ακόμη και οι επικεφαλής των χριστιανικών εκκλησιών, o Πάπας Φραγκίσκος, ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι Τζάστιν Γουέλμπι και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, εξέδωσαν – για πρώτη φορά – κοινή δήλωση, τονίζοντας ότι η συνάντηση είναι η «κρίσιμη στιγμή» και η ευκαιρία για «μεταμόρφωση». Στη δήλωση, οι τρεις ιεράρχες παροτρύνουν τους ανθρώπους να «επιλέξουν τη ζωή», να «ακούσουν τις κραυγές της Γης και των ανθρώπων που είναι φτωχοί» και καλούν τους διεθνείς ηγέτες να ξεκινήσουν μια μετάβαση σε «δίκαιες και βιώσιμες οικονομίες».
Επομένως, πολύ σωστά τέθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το θέμα του «Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης» ως βασικού εργαλείου, ώστε να διασφαλιστεί πως το πέρασμα προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία θα πραγματοποιηθεί με δίκαιο τρόπο, έτσι που κανένας να μη μείνει στο περιθώριο. Ο μηχανισμός παρέχει στοχευμένη στήριξη, ώστε να κινητοποιηθούν τουλάχιστον 65-75 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 2021-2027 στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο. Έτσι αναμένεται η άμβλυνση των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης. Αυτή βέβαια είναι η θεωρία. Το πώς θα εφαρμοστεί στη πράξη είναι μια άλλη ιστορία. Ας ελπίζουμε ότι οι επιτήδειοι, οι οποίοι συνήθως εκμεταλλεύονται την ύπαρξη τέτοιων τεράστιων κονδυλίων της ΕΕ, θα είναι λιγότερο επιτυχημένοι αυτή τη φορά.
Επιμύθιο
Σε ενάμιση μήνα θα γνωρίζουμε, αν στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή υπάρξει έστω και μια γενική συμφωνία για άμεσες δράσεις, ώστε να σώσουμε τη μάνα Γη και τους εαυτούς μας ή αν θα παραμείνουμε στα ίδια ή, ακόμα χειρότερα, αν δηλαδή οδηγηθούμε σε αδιέξοδα μονοπάτια. Αν η ελεύθερη αγορά, η παγκοσμιοποίηση και ο φιλελευθερισμός που επικρατούν σήμερα καταστήσουν κάθε φωνή ανθρώπινης αντίστασης σε απλή κραυγή αγωνίας. Αν το λόμπι των δυνατών σκεφτεί να στραφεί σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης με γνώμονα τις «δίκαιες και βιώσιμες οικονομίες», που επικαλούνται οι Ιεράρχες μας.
Παραμένω με την ελπίδα ότι η ανθρώπινη βλακεία του λεγόμενου Homo Sapiens θα δώσει τη θέση της σε «επανειλημμένες πράξεις σωφροσύνης», που δεν θα περιλαμβάνουν επενδύσεις σε πυρηνικά όπλα, καταστροφικούς ιούς, υποβρύχια, F16, Rafale και πάει λέγοντας. Ότι, επιτέλους, θα αντιμετωπίσουμε τις υγειονομικές, κλιματικές, κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης.
Όσοι διαβάσετε μέχρι τέλους αυτές τις γραμμές, μην «κάνετε μου αρέσει» ή, για να καταλάβουν και τα εγγόνια μας, «μην κάνετε like». Δεν πρόκειται για φωτογραφία ημίγυμνης καλλονής. Αφορά μια πρόσκληση προβληματισμού. Αν πενήντα σκεπτόμενοι homo sapiens κάνουν δεύτερες σκέψεις για όσα μας συμβαίνουν θα είμαι ευχαριστημένος. Και αν αυτές οι σκέψεις «βασανίσουν» τόσους, όσοι πάνε σε ένα γλέντι κυπριακού γάμου, τότε θα είμαι πανευτυχής.
[ΠΗΓΗ: oryktosploutos.net, του Δημήτρη Κ. Κωνσταντινίδη, Δρα Οικονομικής Γεωλογίας, 21/9/2021]