Με την πολιτική έγκριση που επιχειρείται να έρθει τον Ιούλιο σε επίπεδο Ε.Ε. αναφορικά με το νέο Ταμείο Ανάκαμψης, η Ελλάδα θα βρεθεί με ένα πρωτόγνωρα μεγάλο πακέτο πόρων στα “χέρια” της. Με ένα πακέτο το οποίο φτάνει στα 51 δισ. ευρώ, αν προστεθούν στα 22,5 δισ. ευρώ των επιδοτήσεων και στα 9,5 δισ. ευρώ των δανείων του νέου μηχανισμού, τα περίπου 19 δισ. ευρώ που περιμένει από το νέο ΕΣΠΑ, με το οποίο θα πρέπει να “ενοποιηθούν”, άλλωστε, οι νέες πρωτοβουλίες.
Τα καλά νέα είναι πως τα χρήματα αυτά από το νέο πακέτο, το οποίο θα είναι διαθέσιμο έως και το 2024, δεν θα οδεύσουν μόνο στους κλάδους που επλήγησαν περισσότερο από την υγειονομική κρίση ή στις πολιτικές τις οποίες προωθεί η Ευρώπη (π.χ. την πράσινη οικονομία ή τις νέες τεχνολογίες και την υγεία). Θα διαχυθούν σε όλους τους επιχειρηματικούς κλάδους.
Οι τομείς προτεραιότητας της Επιτροπής για το πακέτο των 32 δισ. ευρώ (22,5 δισ. επιδοτήσεων και 9,5 δισ. δανείων), σε μια ενδεικτική κατανομή της έμφασης που μπορεί να δοθεί και σχετίζεται με το εύρος του πλήγματος ανά την Ε.Ε., είναι οι εξής: τουρισμός (6,87 δισ. ευρώ), λιανικό εμπόριο (4,9 δισ. ευρώ), Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (4,27 δισ. ευρώ), βιομηχανίες με μεγάλη ενεργειακή ένταση (3,75 δισ. ευρώ), ψηφιακές επενδύσεις (2,82 δισ. ευρώ), μεταφορές κάθε είδους (2,73 δισ. ευρώ), κατασκευές (2,3 δισ. ευρώ), υγεία (1,37 δισ. ευρώ), αγρο-διατροφικός κλάδος (1,37 δισ. ευρώ), ηλεκτρονικά είδη (768 εκατ. ευρώ), κλωστοϋφαντουργία (256 εκατ. ευρώ), δημιουργικές και πολιτιστικές δραστηριότητες (256 εκατ. ευρώ), αεροδιαστημική και άμυνα (170 εκατ. ευρώ).
Η κατανομή μπορεί να αλλάξει ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάθε κράτος. Στην Ελλάδα το πρόβλημα, άλλωστε, είναι από τα πιο έντονα ανά την Ε.Ε., ειδικά για τον τουρισμό.
Οι παραπάνω τομείς προτεραιότητας αφορούν το νέο πακέτο. Στο νέο ΕΣΠΑ, που θα “τρέχει” παράλληλα (2021-2027), θα συνεχίσουν να δίδονται άμεσες επιδοτήσεις αλλά και δάνεια σε κάθε μεγέθους υφιστάμενες και νέες εταιρείες, από τις πιο “παραδοσιακές” έως τις πλέον καινοτόμες. Θα προβλέπουν, επίσης, κεφάλαια για επενδύσεις σε υποδομές, για μεταρρυθμίσεις, για τη στήριξη του κοινωνικού κράτους, της εκπαίδευσης και κατάρτισης, των ανέργων αλλά και του συστήματος υγείας.
Δίνουν μια πρωτόγνωρη και ιστορική ευκαιρία στην Ελλάδα να αλλάξει όλη τη μορφή της χώρας. Όχι μόνο του ιδιωτικού, αλλά και του δημόσιου τομέα. Να ξεπεράσει τις πληγές όχι μόνο της υγειονομικής κρίσης, αλλά και της οικονομικής κρίσης που προηγήθηκε και προκάλεσε τεράστια αποεπένδυση.
Μείωση φόρων – εισφορών
Παράλληλα με τα χρήματα που θα διατεθούν μέσω αυτών των μηχανισμών στην πρώτη φάση της εξόδου από την πανδημία (δηλαδή για να καλύψουν επιδόματα αποζημιώσεων τύπου 800 ή 534 ευρώ, σχημάτων όπως είναι η Επιστρεπτέα Προκαταβολή ή τα κεφάλαια κίνησης προς επιχειρήσεις που επλήγησαν), “δωρίζουν” στην κυβέρνηση δημοσιονομικό χώρο. Δηλαδή μειώνουν την κρατική δαπάνη, ώστε να μπορέσει να επανεκκινήσει την πορεία μείωσης των φόρων και των εισφορών που είχε δρομολογήσει πριν ξεσπάσει η πανδημία, χρησιμοποιώντας και το “όπλο” της ρήτρας διαφυγής, που “πάγωσε” τους δημοσιονομικούς κανόνες.
Η κυβέρνηση, όπως έχει ήδη προαναγγείλει και ο ΥΠΟΙΚ, Χρήστος Σταϊκούρας, σχεδιάζει με τον τρόπο αυτό (αλλά και με τη χρήση ποσών από τα κέρδη ομολόγων) να προχωρήσει στο νέο κύμα μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών, στη μείωση της προκαταβολής φόρου, στη μείωση και σταδιακή κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης και του τέλους επιτηδεύματος, στη μείωση του φορολογικού συντελεστή στις επιχειρήσεις και του ΕΝΦΙΑ.
Κάποιο/κάποια από τα παραπάνω μέτρα ίσως να μπορέσουν να γίνουν εντός του 2020, εξηγούν αρμόδιες πηγές του οικονομικού επιτελείου. Ωστόσο, το πιο πιθανό σενάριο είναι να ενεργοποιηθούν κυρίως την τριετία 2021-2023. Και τούτο καθώς, εξηγούν, η δυνατότητα για νέες παροχές συνδέεται με τη πορεία του Προϋπολογισμού, τα διαθέσιμα, αλλά και με το πότε θα αρχίσει να φτάνει στην Ελλάδα το κοινοτικό χρήμα.
Τα θολά σημεία
Σε αυτό το σημείο αρχίζουν τα θολά σημεία. Πέρα από το προφανές, πως προς το παρόν υπάρχει απλώς μία πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην οποία ήδη αρχίζουν να αντιδρούν οι 4 χώρες του “Βορρά” και τίποτα δεν είναι δεδομένο αν δεν υπάρξει η πρώτη πολιτική συμφωνία για να “κλειδώσουν” τα χρήματα που θα αφορούν την Ελλάδα και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη ώστε να μπορέσει η κυβέρνηση να χαράξει την πολιτική της και να προετοιμαστεί, υπάρχουν και άλλα ζητήματα:
- 1. Τα χρήματα είναι μεν πολλά, πάρα πολλά, αλλά δεν θα έρθουν εμπροσθοβαρώς. Αυτό είναι ίσως και η πιο μεγάλη “αχίλλειος πτέρνα” της συμφωνίας. Το 2020, σύμφωνα με το πιο συντηρητικό (αλλά λογικό) σενάριο, η Ελλάδα έχει να ελπίζει μόνο σε περί τα 8 δισ. ευρώ (540 δισ. ευρώ ανά την Ε.Ε.) που προέρχονται από τις αποφάσεις της 9ης Απριλίου, που ακόμη δεν έχουν υλοποιηθεί “χρηματικά”. Δηλαδή από το “SURE” για τη στήριξη απασχόλησης (για το οποίο οι δαπάνες θα αρχίσουν από τον Ιούνιο από κρατικό χρήμα), από τα δάνεια προς επιχειρήσεις της ΕΤΕπ και από τα 3,7 δισ. ευρώ του ESM, αν τελικά η Ελλάδα αποφασίσει να προσφύγει στην προληπτική πιστοληπτική του γραμμή. Η Ελλάδα δεν έχει λάβει ούτε τα χρήματα του υφιστάμενου ΕΣΠΑ για δράσεις που εγκρίθηκαν τον Μάρτιο (π.χ. κάλυψη της αποζημίωσης των 800 ευρώ με 500 εκατ. κοινοτικών κονδυλίων).
Το νέο πακέτο προβλέπει μόνο μία προκαταβολή της τάξης των 11,5 δισ. ευρώ σε όλα τα κράτη-μέλη για το 2020 (επί συνόλου κονδυλίων 1,85 τρισ. ευρώ!). Αυτό σημαίνει περίπου 300 εκατομμύρια ευρώ για την Ελλάδα (σύμφωνα με τους πρώτους πρόχειρους υπολογισμούς των αρμόδιων ελληνικών υπηρεσιών). Εξηγούν οι ίδιες υπηρεσίες ότι οι κρατικές δαπάνες θα μπορούν να γίνονται από φέτος. Το ίδιο, άλλωστε, συμβαίνει ήδη με το πρόγραμμα “SURE”, την επιστρεπτέα προκαταβολή και τα επιδόματα των 800 ευρώ. Αλλά τα λεφτά θα έρθουν αργότερα. Μπορεί το 2021…
Για παράδειγμα, μπορούν (όταν εγκριθεί από τη Σύνοδο Κορυφής) από το νέο πακέτο να χρηματοδοτηθούν δράσεις όπως προγράμματα τύπου επιστρεπτέας προκαταβολής ή δανείων του ΤΕΠΙΧ. Αλλά θα πρέπει τα κρατικά ταμεία να πληρώσουν έως ότου ενεργοποιηθούν αυτές οι δράσεις και καλυφθούν από κοινοτικό χρήμα. Η αναδρομικότητα εκτιμάται πώς θα ισχύει από τον Φεβρουάριο- Μάρτιο του 2020. Δηλαδή, σε αυτό το σενάριο, μπορεί να καλύπτει ακόμα και δαπάνες που έχουν ήδη γίνει πριν από τις ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της προηγούμενης εβδομάδας…
- 2. Τα λεφτά θα έρθουν με διαφορετικούς όρους και σε ένα μέρος τους δεν θα περιλαμβάνονται προκαταβολές. Το σκέλος των κονδυλίων του ΕΣΠΑ θα συνεχίσει να υλοποιείται με τον γνωστό τόσα χρόνια τρόπο.
Το σκέλος, όμως, των επιπλέον χρηματοδοτήσεων των 32 δισ. ευρώ θα συνδέεται με το “Ευρωπαϊκό Εξάμηνο” και με την κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων από την κυβέρνηση, που αυτήν τη φορά θα γίνουν τον Οκτώβριο και εφεξής θα γίνονται τον Απρίλιο κάθε χρόνου. Θα πρέπει να εγκριθούν από τα αρμόδια κοινοτικά όργανα. Όταν υλοποιούνται αυτές οι δράσεις (που θα συνεπιλέγονται από την Ε.Ε.), θα δίδονται τα χρήματα. Το περιθώριο για να εκταμιευτούν λήγει στο τέλος του 2024.
- 3. Το ύψος των χρημάτων συνιστά ακόμα μία πρόκληση για την Ελλάδα, γιατί πρέπει να μπορέσει να το εκμεταλλευθεί. Όλες αυτές οι διαδικασίες, που μέχρι στιγμής προκαλούσαν γραφειοκρατία στις δράσεις του ΕΣΠΑ και “γκρίνια” για καθυστέρηση στην εκταμίευση των πόρων, όπως για παράδειγμα είναι η νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις, θα πρέπει να αλλάξουν άρδην, εξηγούν αρμόδιες πήγες, αν η χώρα θέλει να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία. Εξηγούν πως θα πρέπει μέσα στους υπόλοιπους επόμενους μήνες, εφόσον εγκριθεί το εν λόγω πακέτο, να σχεδιαστούν και να προταθούν “ώριμα και καθαρά έργα πολλαπλάσιας αξίας από αυτήν που σήμερα παράγεται από την κρατική μηχανή”.
Οι δύο “δεξαμενές” κονδυλίων
Τα δαιδαλώδη κείμενα που δόθηκαν στη δημοσιότητα την προηγούμενη εβδομάδα από τις υπηρεσίες της Κομισιόν δείχνουν ότι διαμορφώνονται πλέον δύο δεξαμενές κονδυλίων: η γνωστή σήμερα του ΕΣΠΑ (19 δισ. ευρώ από τον Πολυετή Προϋπολογισμό των 1,3 τρισ. ευρώ) και η νέα δεξαμενή, που θα διέπεται από διαφορετικούς κανόνες και κριτήρια επιλεξιμότητας, αλλά και θα εποπτεύεται από άλλες υπηρεσίες της Κομισιόν και θα διαχειρίζεται τα 32 δισ. ευρώ που αναλογούν στην Ελλάδα (22,5 δισ. ευρώ επιδοτήσεων συν 9,5 δισ. ευρώ δανείων από το νέο ταμείο των 750 δισ. ευρώ).
Τα προγράμματα που θα χρηματοδοτηθούν θα πρέπει να είναι τελείως διακριτά. Δηλαδή, αν κάτι χρηματοδοτείται από το νέο ταμείο, που ονομάζεται “Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας”, δεν θα πρέπει να χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ και το αντίστροφο.
Βέβαια, αυτό δίνει και μια πάρα πολύ μεγάλη ευκαιρία, εξηγούν αρμόδιες πηγές. Προγράμματα που είχαν σχεδιαστεί να εισαχθούν κυρίως στο ΕΣΠΑ (όπως είναι οι δράσεις για την απολιγνιτοποίηση και για την πράσινη οικονομία, για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη, για τις νέες τεχνολογίες κ.λπ.) μπορούν πλέον να ενταχθούν σε έναν βαθμό στο νέο σχήμα, “απελευθερώνοντας” σημαντικά κονδύλια τα οποία θα μπορέσουν να εισρεύσουν και σε πιο “παραδοσιακού” τύπου δράσεις.
Δηλαδή θα μπορούν να χρηματοδοτήσουν υφιστάμενες −μικρομεσαίες και μεγαλύτερες− επιχειρήσεις στον κλάδο της μεταποίησης, του τουρισμού, της εστίασης, του λιανεμπορίου, των μεταφορών, του αγροτουρισμού κ.λπ. Και στο ΕΣΠΑ, βέβαια, υπάρχουν κάποια όρια (τα οποία έχουν τεθεί από το 2018, όταν άρχισε η διαπραγμάτευση για την επόμενη προγραμματική περίοδο). Δηλαδή και το νέο ΕΣΠΑ θα έχει συγκεκριμένο κατώτατο πλαφόν επενδύσεων που θα συνδέονται με νέες τεχνολογίες ή με την κλιματική αλλαγή και με τη στήριξη περιβαλλοντικών δράσεων.
Αυτό που προέχει είναι, όπως εξηγούν διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες, εφόσον βεβαίως κυλήσει ομαλά η πολιτική διαπραγμάτευση, να υπάρξει μια πάρα πολύ καλή προετοιμασία, ούτως ώστε “η κάθε χώρα να κατανοήσει καλά τις ανάγκες που έχει και να μοιράσει σωστά τα προγράμματα ανά πεδίο”.
Ο μηχανισμός
Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι η μετεξέλιξη της Ομάδας Δράσης που έμαθε η Ελλάδα τον καιρό των Μνημονίων. Τώρα θα έχει, βεβαίως, άλλο ρόλο. Σύμφωνα με την Επιτροπή, θα προσφέρει οικονομική στήριξη μεγάλης κλίμακας για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένου του τομέα των πράσινων και ψηφιακών μεταβάσεων. Θα βοηθά τα κράτη-μέλη να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις που ανακύπτουν.
Θα παρέχει τόσο επιχορηγήσεις όσο και δάνεια (μεγάλο μέρος από τα 32 δισ. στην Ελλάδα) για τη χρηματοδότηση των αναγκών για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Θα ενσωματωθεί στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Τα κράτη-μέλη θα υποβάλλουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στο πλαίσιο των εθνικών τους προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων. Τα εν λόγω σχέδια θα περιλαμβάνουν τα θεματολόγιά τους για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις κατά τα επόμενα έτη, καθώς και τις δέσμες επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων που θα χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του Μηχανισμού. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει τα σχέδια με γνώμονα τον αντίκτυπό τους στην ανταγωνιστική βιωσιμότητα, την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση των κρατών-μελών.
Ο Μηχανισμός θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς τα υπόλοιπα προγράμματα. Οι αποφάσεις παροχής χρηματοδοτικής στήριξης σε ένα κράτος-μέλος στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα λαμβάνουν υπόψη τα μέτρα που χρηματοδοτούνται από άλλα ταμεία και προγράμματα της Ένωσης, ώστε να αποφεύγεται η διπλή χρηματοδότηση.
Τα δύο εργαλεία που θα έρθουν πρώτα
Η REACT-EU είναι μια πρωτοβουλία που προβλέπει 55 δισ. ανά την Ε.Ε. ή περίπου 3 δισ. ευρώ ανά την Ελλάδα για δράσεις ανασύνταξης. Θα περιλαμβάνει επενδύσεις για την αποκατάσταση των αγορών εργασίας, μεταξύ άλλων μέσω επιδοτήσεων για την απασχόληση, συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας και μέτρων για την απασχόληση των νέων, στήριξης των συστημάτων υγείας, καθώς και παροχής ουσιαστικής στήριξης της ρευστότητας για κεφάλαια κίνησης για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Θα είναι διαθέσιμη σε όλους τους τομείς της οικονομίας, μεταξύ άλλων και στους τομείς του τουρισμού και του πολιτισμού. Θα στηρίζει και την ανθεκτικότητα των εθνικών συστημάτων υγείας, κλάδους όπως ο τουρισμός και ο πολιτισμός, ή μέτρα για την απασχόληση των νέων, την εκπαίδευση και τις δεξιότητες και μέτρα για την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας. Επιχειρείται περί τα 300 εκατ. να έρθουν φέτος. Θα έχει αναδρομική ισχύ για δαπάνες που έγιναν εν μέσω κρίσης. Θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Θα υπάρχει προκαταβολή 50% και κάλυψη 100% της δαπάνης.
Στήριξη στις επιχειρήσεις
Επίσης προωθείται το εργαλείο “Μέσο Στήριξης Φερεγγυότητας”. Αποσκοπεί στην αποτροπή μαζικών ανεπαρκειών κεφαλαίων και πιθανών αθετήσεων υποχρεώσεων από εταιρείες που διαφορετικά θα ήταν βιώσιμες. Θα παρέχει εγγύηση στον όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, με σκοπό την κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων για τη στήριξη επιλέξιμων εταιρειών. Θα μειώσει τον κίνδυνο για τους ιδιώτες επενδυτές που επενδύουν σε επιλέξιμες εταιρείες, παρέχοντας εγγυήσεις ή χρηματοδότηση σε επενδυτικούς φορείς (ταμεία ιδιωτικής διαχείρισης ή φορείς ειδικού σκοπού) που λειτουργούν με εμπορικούς όρους. Τα κονδύλια φτάνουν στα 31 δισ. ανά την Ε.Ε., με στόχο την κινητοποίηση επενδύσεων ύψους περίπου 300 δισ. ευρώ από το 2020 (θεωρητικά μπορεί να αναλογεί 1,7 δισ., που να οδηγεί σε ρευστότητα 17 δισ. ευρώ στην Ελλάδα).
[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, της Δήμητρας Καδδά, 31/5/2020]