«Ένας άνθρωπος είναι ηλίθιος όταν προξενεί ζημίες σε έναν άλλο άνθρωπο ή σε ομάδες ανθρώπων, χωρίς ο ίδιος να αποκομίζει οποιοδήποτε κέρδος ή ακόμα και με το να ζημιώνεται σημαντικά»
Το πολύ σοβαρό πρόβλημα της ηλιθιότητας είναι ένα θέμα για το οποίο δύσκολα μπορεί να γράψει ή να μιλήσει κανείς αφού, όποτε αναφέρεσαι στην ηλιθιότητα και τους ηλίθιους, αυτόματα υπονοείς ότι εσύ δεν είσαι ένας από αυτούς.
Πράγμα που μπορεί να μην ισχύει. Κι αν δεν ισχύει -αν, δηλαδή, είσαι ηλίθιος- δεν το καταλαβαίνεις. Από αυτή την άποψη, η ηλιθιότητα είναι κάτι σαν την κακοσμία στόματος ή το κακό γούστο. Παρόμοια φαινόμενα και τα τρία, αν και όχι εξίσου επιζήμια
Ευτυχώς, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν καταφέρει να γράψουν για την ηλιθιότητα με αποτελεσματικό τρόπο και ο αποτελεσματικότερος από όλους υπήρξε μάλλον ο Ιταλός καθηγητής οικονομικής ιστορίας, Κάρλο Τσιπόλα, που έγραψε το διάσημο χιουμοριστικό δοκίμιο «Οι Βασικοί Νόμοι Της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας».
Το θυμήθηκα χθες, κοιτάζοντας φωτογραφίες πολύχρωμων νεαρών -το μέλλον της χώρας, το αύριο, η αφρόκρεμα- που στέκονταν για ώρες σε μια ουρά περιμένοντας να αγοράσουν ένα ζευγάρι σπάνια αθλητικά παπούτσια αξίας 200 ευρώ από κατάστημα της Κηφισιάς
Ο πιο ενδιαφέρων νόμος του Τσιπόλα είναι ο τρίτος, γιατί προσφέρει κάτι απαραίτητο σε κάθε παρόμοια συζήτηση: Έναν σαφή ορισμό της ηλιθιότητας…
«Ένας άνθρωπος είναι ηλίθιος», λέει, «όταν προξενεί ζημίες σε έναν άλλο άνθρωπο ή σε ομάδες ανθρώπων, χωρίς ο ίδιος να αποκομίζει οποιοδήποτε κέρδος ή ακόμα και με το να ζημιώνεται σημαντικά».
Στην περιγραφή του, καταγράφει τέσσερις βασικές κατηγορίες ανθρώπων, ανάλογα με τις πράξεις και τα κίνητρά τους: Οι «ανήμποροι» είναι αυτοί που ενεργούν με τρόπο που κάνει καλό στους άλλους, αλλά κακό στον εαυτό τους.
Οι «έξυπνοι» είναι αυτοί που ενεργούν με τρόπο που κάνει καλό στους άλλους, αλλά καλό και στον εαυτό τους.
Οι «λωποδύτες» είναι αυτοί που κάνουν κακό στους άλλους, αλλά καλό στον εαυτό τους.
Η τελευταία κατηγορία είναι οι «ηλίθιοι». Τα πιο επικίνδυνα και επιζήμια πλάσματα στη Γη.
Μπορείτε να τοποθετήσετε αυτές τις τέσσερις κατηγορίες σε ένα πλέγμα ως εξής: Ζωγραφίστε ένα σταυρό. Το πάνω αριστερά τεταρτημόριο είναι οι «ανήμποροι». Το πάνω δεξιά είναι οι «έξυπνοι». Το κάτω δεξιά είναι οι «λωποδύτες» και το κάτω αριστερά είναι οι «ηλίθιοι». Τα τεταρτημόρια, βεβαίως, συνορεύουν, και κοντά στα σύνορα τα όρια ανάμεσα στις κατηγορίες θολώνουν, πράγμα που αντικατοπτρίζει και την ποικιλομορφία του είδους μας και των συμπεριφορών των μελών του.
Όλες οι συμπεριφορές ανθρώπων ή ομάδων ανθρώπων που βλέπουμε γύρω μας καθημερινά μπορούν να τοποθετηθούν σ’ αυτά τα τεταρτημόρια. Εσείς πού θα τοποθετούσατε τους προαναφερθέντες νεαρούς της Κηφισιάς, για παράδειγμα; Μάλλον όχι στους ηλίθιους -δεν κάνουν κακό σε κανένα, αν δεν λάβουμε υπ’ όψιν τέλος πάντων το ότι ψηφίζουν (μάλλον ΣΥΡΙΖΑ). Ή πού θα τοποθετούσατε τον Πάνο Σκουρλέτη που δήλωσε ότι «οι εργαζόμενοι (στα μεταλλεία των Σκουριών) έχουν χάσει την ταξική τους συνείδηση»; Ή πού θα τοποθετούσατε τον οικονομολόγο και πρώην υπουργό Γιάνη Βαρουφάκη, που λίγο-πολύ δήλωσε ότι τα capital controls προκάλεσαν bank run (σα να λέμε, η βροχή προκάλεσε σύννεφα); Ή τους φίλους σας; Ή τον εαυτό σας; Το εύκολο συμπέρασμα ενός τέτοιου άρθρου σε μια χρεοκοπημένη χώρα θα ήταν ότι χρεοκοπούμε επειδή εδώ έχουμε πάρα πολλούς ηλίθιους. Αυτό όμως αντιβαίνει τον Ιο νόμο του Τσίπολα, που εξηγεί ότι το ίδιο ποσοστό ηλιθίων υπάρχει στη Σουηδία, το ίδιο στη Σιγκαπούρη, το ίδιο και στην Ελλάδα. Οπότε γιατί χρεοκοπούμε εμείς και όχι αυτοί; «Σε μια χώρα που παρακμάζει», γράφει, «το ποσοστό των ηλίθιων είναι σταθερό. Ωστόσο, στον υπόλοιπο πληθυσμό μπορεί κάποιος να παρατηρήσει αφενός ανάμεσα στους κατέχοντες την εξουσία μια υπερεκπροσώπηση “λωποδυτών” που ρέπουν προς την ηλιθιότητα, και αφετέρου, ανάμεσα στους μη κατέχοντες εξουσία, έναν εξίσου ανησυχητικό αριθμό “ανήμπορων” ατόμων. Αυτές οι ανακατατάξεις στην αναλογία του μη ηλίθιου πληθυσμού αναπόφευκτα μεγιστοποιούν την καταστρεπτική δύναμη των ηλιθίων και κάνουν την παρακμή βέβαιη».
«Και», καταλήγει, «η χώρα πάει κατά διαόλου».
[ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 15/01/2016, του Θοδωρή Γεωργακόπουλου]